آیا تا کنون پیش آمده به آسمان نگاه کنید و به این فکر کنید که آن بالا چه خبر است؟ آیا از دیدن ستاره‌های درخشان که آسمان شب را روشن میکنند، لذت می‌برید؟
چه طرفدار تماشای ستاره‌های دنباله‌دار باشید چه طرفدار دیدن بارش‌های شهابی، یک نکته مهم که بدون هیچ تردیدی قابل بیان است، سهم بزرگ تلسکوپ در ادراک انسان نسبت به فضا در مقایسه با سایر اختراعات دیگر است.
به نظر شما چه چیزی باعث جذابیت تلسکوپ‌ها شده است؟ چرا انسان به این ابزار که قرن‌ها پیش اختراع شده، وابسته است؟
در این مقاله از دیجی رو حقایق جالبی راجع به تلسکوپ‌ها را مرور خواهیم کرد تا پاسخ سوال‌هایتان را بیابید. با ما همراه باشید.
نگاهی به گذشته
1- هانس لیپرشی
مردم همواره از گالیله به عنوان مخترع تلسکوپ یاد میکنند، در حالی که حقیقت چیز دیگری است. این افتخار به هانس لیپرشی تعلق دارد. او تلسکوپ را با قرار دادن یک عدسی چشمی مقعر همراستا با یک عدسی شیئی محدب در سال 1608 اختراع نمود. او که در هلند سازنده عدسی بود ادعا کرد ابزاری ساخته که توانایی بزرگنمایی سه برابری اجسام را دارد.
2- داستان‌هایی راجع به اختراع تلسکوپ
یک داستان رایج در رابطه با اختراع تلسکوپ وجود دارد که ادعا می‌کند هانس لیپرشی ایده طراحی‌اش را از دیدن دو کودک در مغازه‌اش که در حال بازی با عدسی‌ها بودند و دو لنز را روبروی هم نگه داشته بودند و به یک بادنما در دوردست نگاه می‌کردند، الهام گرفته است. البته، در همان دوران عده‌ای نیز می‌گفتند که او طراحی تلسکوپ را از زاکاریاس یانسن که او هم سازنده عدسی بود، دزدیده است.
3- اولین تصویر از تلسکوپ
اولین تصویر شناخته شده از تلسکوپ به سال 1609 باز می‌گردد که در نامه‌ای توسط جیووانباتیستا دلا پورتا ترسیم شده است.
4- گالیله اولین فردی بود که از تلسکوپ در علم نجوم استفاده کرد
اگر چه اختراع اولین تلسکوپ را نمی‌توان به گالیله نسبت داد، اما او در سال 1609 تلسکوپی را برای استفاده خودش طراحی نمود. اقدامات نوآورانه گالیله منجر به کشف قمرهای مشتری، لکه‌های خورشیدی و حلقه‌های زحل شد. در واقع علت نابینا شدن گالیله، نگاه کردن مستقیم او به خورشید با تلسکوپ بود!
4- بزرگترین تلسکوپ
برای دوره‌ای، لویاتان (در پارسون‌تاون)، بزرگترین تلسکوپ جهان بود. این تلسکوپ در سال 1845 ساخته شد و وزن آن به 40 تن می‌رسید! تلسکوپ لویاتان توسط ویلیام بارسونز ساخته شد و در آن زمان قوی‌ترین تلسکوپ جهان بود.
5- اولین تلسکوپ رادیویی جهان
اولین رادیو تلسکوپ جهان توسط کارل گوته یانسکی اختراع شد. کارمند آزمایشگاه‌های کارخانجات تلفن‌سازی بل در دهه 1930 امواجی رادیویی را توسط آنتن چرخشی مری کشف کرد که از کهکشان راه شیری می‌آمدند.
6- تلسکوپ فضایی هابل
مشهورترین تلسکوپ جهان، تلسکوپ فضایی هابل است. این تلسکوپ به طور رسمی در سال 1990 (7 سال دیرتر از زمان برنامه ریزی شده) توسط ناسا پرتاب شد. تاخیرهای پیاپی در پرتاب این تلسکوپ به علت صیقل نخوردن دقیق آینه جاذب نور بود. این مشکل در سال 1993 به طور کامل حل گردید.
7- فوق سریع
تلسکوپ هابل با حرکت به دور زمین با سرعتی معادل 27300 کیلومتر بر ساعت، سرعتی 22 برابر بیشترین سرعت جهانی ثبت شده بر روی زمین (1230 کیلومتر بر ساعت) دارد که در سال 1997 و در ماه اکتبر توسط اندی گرین و ماشین دارای موتور جت‌اش ThrustSSC ثبت گردید.
8- برتری در رقابت
بازرگانان از اولین تلسکوپ‌ها برای دیدن کشتی‌های تجاری استفاده می‌کردند. این اقدام به آنها کمک می‌کرد که در رقابت با سایر رقبا برتری داشته باشند.
نگاه به آینده
9- ساختن تلسکوپی مافوق عالی
از زمان پرتاب تلسکوپ هابل در سال 1990، دانشمندان در سراسر جهان شب و روز در تلاش برای تولید تلسکوپی برتر از هابل هستند. تیمی از دانشمندان که توسط اتحادیه اروپا هدایت می‌شوند، بر این باورند که قادر به ساخت تلسکوپی با توانایی بزرگنمایی 15 برابر بیشتر در مقایسه با هابل تا سال 2024 هستند.
10- ناسا هیچ علاقه‌ای به باخت ندارد
ناسا که سازنده هابل به شمار می‌رود، هیچ میلی به باختن رقابت در عرصه تلسکوپ‌ها را ندارد. هدف آنها قرار دادن یک تلسکوپ رادیویی بر روی ماه تا سال 2030 است که قطعا با اینکار ناسا هر چه اروپایی‌ها آرزوی تولیدش را داشته باشند را نیز شکست خواهد داد.
11- رادیو تلسکوپ
فعالیت‌هایی در استرالیا و آفریقای جنوبی برای ساختن رادیو تلسکوپی در حال انجام است که هر روز یک اگزابایت (10 به توان 18 بایت) داده خام تولید می‌کند. اگر این تلسکوپ عملیاتی شود، داده تولید شده توسط آن از ترافیک اینترنت بین‌المللی بیشتر خواهد بود.
12- تلسکوپی روباتیک بر روی ماه
چین هم اکنون تلسکوپی روباتیک بر روی ماه دارد. این تلسکوپ از سال 2013 آنجاست و پیش‌بینی می‌شود که برای سه دهه دیگر نیز فعالیت کند و داده‌هایی مهم را جمع‌آوری نماید.
تلسکوپ‌های امروزی
امروزه تلسکوپ‌ها از راه دور و توسط کامپیوترها و اینترنت بهره‌برداری می‌شوند.
13- تلسکوپ‌های قرن 21
دانشمندان امروزه از قوی‌ترین و مدرن‌ترین تلسکوپ‌ها استفاده میکنند و تا فاصله 13 بیلیون سال نوری دورتر را رصد میکنند. این اتفاق از نظر زمانی معادل نگاه کردن به مقطع زمانی شکل‌گیری جهان است.
14- تلسکوپ شکاری بزرگ
«تلسکوپ شکاری بزرگ» واقع در کوه گراهام در آریزونا، نه تنها یکی از بزرگترین تلسکوپ‌های جهان است، بلکه همانند اسمش شبیه به یک دوربین شکاری عظیم می‌باشد!
15- تصاویر تلسکوپ هابل
تلسکوپ هابل تاکنون از تمامی سیارات منظومه شمسی بجز زمین (به علت نزدیکی بیش از حد جهت تصویربرداری) و عطارد (به دلیل نزدیکی آن به خورشید) تصویربرداری نموده است.
16- مشهورترین تصویر گرفته شده توسط یک تلسکوپ
تصویر بسیار مشهوری که با نام «ستون‌های خلقت» شناخته می‌شود، توسط تلسکوپ فضایی هابل از گازها و غبارات میان ستاره‌ای به شکل خرطوم فیل در سحابی عقاب (به طور دقیق‌تر در صورت فلکی مار) با فاصله 6500 تا 7000 سال نوری از زمین گرفته شد. این تصویر بی‌نظیر یکی از ده تصویر برتر بدست آمده از تلسکوپ فضایی هابل است.
17- کنترل ناسا بر تلسکوپ فضایی هابل
تلسکوپ فضایی هابل که در مدار زمین در حال گردش است، توسط کارمندان ناسا از طریق سیگنال‌های رادیویی کنترل می‌شود. این تلسکوپ به گونه‌ای طراحی شده است که امواج فروسرخ، نور مرئی و امواج فرابنفش را دریافت نماید. خورشید و ستارگان جدید امواج فرابنفش از خود ساطع میکنند که توسط هابل قابل دیدن است.
18- بزرگترین تلسکوپ رادیویی جهان
بزرگترین تلسکوپ رادیویی جهان، دارای صفحه مدوری به قطر 300 متر است. این تلسکوپ در جنگل‌های آرسیبو در پورتو ریکو واقع شده اند.
19- نه یکی بلکه دو تا!
کلیسای کاتولیک مالک دو تلسکوپ است؛ یکی در رصدخانه واتیکان و دیگری در رصدخانه بین‌المللی کوه گراهام.
20- اندازه تلسکوپ هابل چقدر است؟
تلسکوپ فضایی هابل به اندازه یک اتوبوس سرویس مدرسه است؛ وزنش معادل 11 تن می‌باشد و طولی به اندازه 13.2 متر دارد.
21- تلسکوپ هامبل
به تلسکوپ موست متعلق به کشور کانادا (که تغییرات جزئی و نوسانات ستارگان را شناسایی می‌کند)، لقب تلسکوپ فضایی فروتن یا هامبل را داده‌اند (کلمه انگلیسی آن یعنی Humble هم‌آوا با نام تلسکوپ فضایی هابل است).
حقایقی جالب راجع به تلسکوپ‌ها
22- مهندسان ماهواره مشهور
والدین مرد بذله‌گو و بازیگر کمدی مشهور، جک بلک، در حقیقت جزو مهندسان ماهواره‌ای بودند که بر روی تلسکوپ فضایی هابل کار کردند.
23- اشاره به تلسکوپ در فیلم‌ها
اگر دقت کرده باشید در فیلم‌هایی که دزدان دریایی را به تصویر می‌کشند، آنها غالبا در حال نگاه کردن به افق با ابزاری هستند که به آن تلسکوپ دزدان دریایی گفته می‌شود. اما بد نیست بدانید که تلسکوپ دزدان دریایی توسط آنها اختراع نشده، بلکه آن را از کاپیتان کشتی‌های دزدیده شده، می‌ربودند!
24- پاپ
هنگام انجام عملیات آپولو برای فرود بر روی ماه در سال 1969، پاپ پائول پیش از مشاهده فیلم مخابره شده از حرکت فضانوردان بر روی ماه، ابتدا ماه را از داخل رصدخانه واتیکان مشاهده نمود!
25- یک فرآیند جابجایی جالب
نزدیک به 200 نفر با طناب به هدایت کامیون حامل آینه‌ی 2.5 متری تلسکوپ هوکر در مسیری پیچیده و 8 ساعته تا بالای کوه ویلسون در کالیفرنیا کمک کردند. و یقیناً این زحمات ارزشش را داشت! چرا که تلسکوپ هوکر توانست ثابت کند که جهان در حال گسترش است و اینکه کهکشان‌های دیگری نیز وجود دارند.
