در حال حاضر، جایزه نوبل به عنوان معتبرترین جایزه علمی جهان شناخته می‌شود که به افراد در حوزه‌های خاص تعلق می‌گیرد. نام این جایزه را به رسم یادبود از نام یک شیمیدان معروف به اسم آلفرد نوبل برگرفته‌‌اند. آلفرد نوبل طی یک وصیت‌نامه خواسته بود تا هر سال در رشته‌های پزشکی، شیمی، فیزیک، ادبیات و صلح به افراد لایق جایزه نوبل تعلق گرفته شود تا بدین وسیه از زحمات آن‌ها قدردانی لازم شده باشد. امروز در دیجی رو قصد داریم تا شما را با حقایقی جذاب در مورد جایزه نوبل که احتمالاً تا به این لحظه نمی‌دانستید آشنا کنیم؛ پس با ما در ادامه این مقاله همراه شوید.
1- روبرت لوکاس در سال 1995 به واسطه ارائه نظریه “انتظارات منطقی” برنده جایزه نوبل اقتصاد شد. این اقتصاددان جایزه یک میلیون دلاری خود را با همسر سابقش تقسیم کرد. جالب است بدانید که از 7 سال قبل آن‌ها در بند طلاق‌نامه خود مقرر کرده بودند که 50 درصد از حق جایزه نوبل به همسر لوکاس تعلق بگیرد! و نکته جالب‌تر این بود که تاریخ اعتبار این بند در 31 اکتبر سال 1995 منقضی می‌شد و این یعنی اگر روبرت لوکاس هر سالی بعد از سال 1995 برنده جایزه نوبل می‌شد، می‌توانست کل جایزه را برای خودش نگه دارد!
2- لیز مایترن (Lise Meitner) فیزیکدانی بود که نتایج کارها و تحقیقات وی منجر به کشف شکافت هسته‌ای شد! این فیزیکدان 13 بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما متاسفانه هیچگاه موفق به دریافت آن نگردید!
3- در سال 2007 دو برنده جایزه نوبل روی هم رفته 177 سال سن داشتند! پروفسور لئونید هورویچ (Leonid Hurwicz) 90 ساله، تا به این لحظه مسن‌ترین فردی است که توانسته جایزه نوبل را از آن خود کند. او توانست یک سوم جایزه اقتصاد نوبل را در آن زمان دریافت کند. نفر بعدی نویسنده‌ای به نام دوریس لسینگ (Doris Lessing)، مسن‌ترین زنی بود که در سن 87 سالگی جایزه نوبل در زمینه ادبیات را دریافت کرد.
4- در سال 1993، کارشناس دی ان ای به نام کاری مولیس (Kary Mullis) جایزه نوبل در حوزه شیمی را از آن خود کرد. نکته جالب توجه این است که مولیس قرار بود در آن روز به عنوان شاهد دفاع در محاکمه قتل او جی سیمپسون (O.J. Simpson) در دادگاه شهادت دهد. با این حال، بری شک وکیل سیمپسون احساس می‌کرد که پرونده DNA که تحویل دادستانی داده شده بود عملا تخریب شده و از بین رفته است و همچنین نمی‌خواست زندگی شخصی مولیس نظر هیئت منصفه را منحرف کند.
5- در ده سال گذشته، برای اولین بار شاهد اهدا شدن جایزه نوبل به نویسندگان پرتغال، چین، ترینیداد و توباگو، مجارستان، اتریش و ترکیه بودیم!
6- از جمله افرادی که جایزه نوبل دریافت کرده‌اند و حتما باید بدانید: تدی روزولت، وودرو ویلسون، کشیش مارتین لوتر کینگ، مادر ترزا، الی ویزل، میخائیل گوباچف، نلسون ماندلا، یار عرفات، شیمون پرز، اسحاق رابین، جیمی کارتر، تونی موریسون، ویلیام فاکنر، تی. اس الیوت، ارنست همینگوی، ساموئل بکت، پیر و ماری کوری، مکس پلانک و آلبرت انیشتین هستند.
7- در این میان افراد بزرگی هستن که با وجود شهرت و نام بزرگی که دارند هیچوقت موفق به دریافت جایزه نوبل نشدند، از جمله این افراد می‌توان به: لئو تولستوی، ویرجینیا وولف، جیمز جویس، مارسل پروست، منگش هتیکودور، مارک تواین، گرترود استاین، پل تالیابو، هنریک ایبسن، توماس ادیسون و مهاتما گاندی اشاره کرد.
8- جالب است بدانید افرادی وجود دارند که با وجود برنده شدن جایزه نوبل، از گرفتن آن امتناع کرده‌اند مانند:
له دوک تو (Le Duc Tho) به همراه هنری کیسنجر (Henry Kissinger) در سال 1973 به خاطر داشتن نقش میانجیگری که در آتش بس ویتنام در پیمان صلح پاریس داشتند، برنده جایزه نوبل در زمینه صلح شدند. اما له دوک تو با اشاره به اینکه همچنان در ویتنام صلح واقعی وجود ندارد از قبول جایزه خودداری کرد!
ژان پاول سارتر (Jean Paul Sartre) نیز جایزه نوبل ادبیات را در سال 1964 نپذیرفت! او در توضیح این کار خود گفت: یک نویسنده هیچگاه نباید اجازه دهد که وجود و شخصیت ادبی او به یک موسسه تبدیل شود، حتی اگر این کار به محترمانه‌ترین شکل ممکن انجام شود!
بوریس پاسترناک (Boris Pasternak) به خاطر ترسی که از مجازات جمهوری شوروی داشت، از پذیرفتن جایزه نوبل ادبیات در سال 1958 سر باز زد. این جایزه را به خاطر نوشتن داستان دکتر ژیواگو (Doctor Zhivago) به او اهدا کرده بودند. البته آکادمی اهداء نوبل این حرکت پاسترناک را نپذیرفت و در این باره گفت: این اتفاق به هیچ عنوان اعتبار جایزه نوبل را تغییر نمی‌دهد چراکه جایزه همچنان به نام این نویسنده در آکادمی باقی می‌ماند و باعث تاسف است که اهدای نوبل به نویسنده مورد نظر امکان پذیر نیست!
اریک اکسل کارلفلد (Erik Axel Karlfeldt) هم در سال 1918 برنده جایزه نوبل ادبیات شد. او از دریافت این جایزه امتناع کرد چراکه در آن زمان او به عنوان منشی در این آکادمی سوئدی مشغول به کار بود. این جایزه پس از مرگ وی در سال 1931 به این شخصیت اعطا شد!
9- جایزه نوبل انیشتین، به عنوان بخشی از قرارداد طلاق که از پیش تعیین شده بود، به همسر سابق او یعنی میلوا ماریچ (Mileva Maric) تعلق گرفت.
10- در ادامه نام افرادی که چندان شهرت زیادی نداشتند اما موفق به دریافت جایزه نوبل شده‌اند را باهم مرور می‌کنیم:
دنیل کارلتون گاجدوسک (Daniel Carleton Gajdusek) در سال 1976 به دلیل تحقیقاتی که در زمینه عفونت‌های ویروسی که انسان به کندی و در طول زمان به آن مبتلا می‌شوند، داشت برنده جایزه نوبل شد. وی پس از اینکه در سال 1997 اعتراف به سوء استفاده از کودکان کرد، به 19 ماه زندان محکوم شد.
یوهانس فیبیگر (Johannes Fibiger) در سال 1926 پس از کشف کرم‌های انگلی که باعث بروز سرطان می‌شوند توانست موفق به دریافت جایزه نوبل شود. اما بعدها معلوم شد که این موفقیت واقعی نبوده است!
یاسر عرفات (Yasser Arafat) در سال 1994 موفق به دریافت جایزه نوبل شد و آن را بین شیمون پرز (Shimon Peres) و اسحاق رابین (Yitzhak Rabin) تقسیم کرد. این تصمیم باعث شد تا کاره کریستیانسن (Kare Kristiansen) یکی از اعضای کمیته نوبل از کار خود استعفا دهد. وقتی از او درباره این استعفا پرسیدند وی گفت: وقتی تروریستی با داشتن چنین سابقه‌ای یکی از معتبرترین جوایز در دنیا را دریافت می‌کند، انتظار چه عواقبی را می‌توان داشت؟
ویلیام شاکلی (William Shockley) در سال 1956 برای اختراع نیمه‌هادی‌ها برنده جایزه نوبل شد. اما حمایت او از جنبش اصلاح نژادی با جامعه علمی مغایرت داشت و باعث شد تا این جایزه به او تعلق نگیرد. شاکلی همچنین اسپرم خود را به یک بانک اسپرم به نام Repository for Germinal Choice که به هدف انتشار بهترین ژن‌های بشریت ایجاد شده بود، اهدا کرد!
11- سهم اولیه برندگان جایزه نوبل مبلغی معادل 150 هزار و 800 کرون سوئدی (معدل 15420 دلار) بود. امروزه سهام آن بالا رفته و امسال جایزه نوبل معادل 1.5 میلیون دلار است که بین چند برنده تقسیم خواهد شد.
12- خانواده کوری (The Curie) به عنوان ماشین جایزه نوبل شناخته می‌شوند و توانستند 5 جایزه نوبل را از آن خود کنند. پیر و ماری کوری در سال 1901 در حوزه فیزیک، ماری کوری در سال 1911 به تنهایی در حوزه شیمی، دخترشان ایرن و همسرش فردریک جولیوت کوری در حوزه شیمی در سال 1935 و نهایتا هنری لابوئیس (Henry Labouisse) که با ایو (Eve) دختر ماری و پیر ازدواج کرده بود، در سال 1965 از جانب یونیسف توانست جایزه نوبل را دریافت کند.
13- ماجرای ماری کوری هنگام دریافت دومین جایزه نوبل خود با رسوایی همراه بود. در آن زمان کوری یک بیوه بود که با پاول لانگوین (Paul Langevin)، یک دانشمند متاهل رابطه عاشقانه برقرار کرده بود. گفته می‌شود که پاول در گذشته دانش آموز پیر کوری نیز بوده است! در آن زمان مدارکی مبتنی بر رد و بدل شدن نامه‌های عاشقانه بین این دو نفر وجود داشت و همین موضوع باعث شد تا جنگ بین لانگوین و سردبیر روزنامه‌ای که این موضوع را منتشر کرده بود آغاز شود! در آن دوران به کوری پیشنهاد شد تا جایزه نوبل را دریافت نکند. اما او در نامه‌ای اظهار داشت که او جایزه نوبل را به خاطر کشف رادیوم و پولونیوم دریافت کرده است و نمی‌تواند بگذارد که زندگی حرفه‌ایش تحت تاثیر زندگی شخصی وی قرار بگیرد؛ او معتقد بود باید ارزش کار علمی که انجام داده حفظ شود و این قضیه به هیچ عنوان ارتباطی به روابط شخصی وی ندارد!
14- آلفرد نوبل، مخترع دینامیت بعد از اینکه توسط یک روزنامه‌نگار فرانسوی “تاجر مرگ” خطاب شد، ایده جایزه نوبل در ذهنش جرقه زد!
15- آلفرد نوبل در تاریخ 10 دسامبر سال 1896 درگذشت. مراسم اهدای جوایز رسمی نوبل همه ساله در سالروز درگذشت این مخترع، در استکهلم برگزار می‌شود. جالب است بدانید که اولین مراسم نوبل در تاریخ 10 دسامبر 1901 شکل گرفت. او در وصیت‌نامه خود گفته بود کل اموال باقی‌مانده از وی به شرح زیر مصرف شود:
سرمایه باقی‌مانده از من باید توسط قیم‌هایم در یک صندوق با امنیت کامل سرمایه‌گذاری شود تا سود آن به صورت سالانه به صورت جایزه به افرادی که در طی سال قبل بیشترین سود را به جامعه بشری رسانده‌اند، تقسیم شود. این جایزه باید به 5 قسمت مساوی به شرح زیر تقسیم شود. در یک بخش این جایزه باید به شخصی که مهم‌ترین کشف یا اختراع را در زمینه فیزیک انجام داده است، در بخشی دیگر به فردی که در زمینه فیزیولوژی یا پزشکی کشف مهمی انجاد داده، در قسمت دیگر باید به فردی که در حوزه ادبیات با گرایش ایده‌آلیستی اثری برجسته خلق کرده و در قسمت دیگر باید به شخصی که بیشترین یا بهترین نقش را در زمینه ایجاد برادری بین ملت‌ها، لغو یا کاهش ارتش‌های ثابت و در زمینه ترویج و برگزاری کنگره‌های صلح اقدام کرده است، اهدا شود.
همچنین جوایز فیزیک و شیمی باید توسط آکادمی علمی سوئد، کارهای مرتبط با فیزیولوژی یا پزشکی توسط موسسه کارولین در استکهلم، در زمینه ادبی توسط آکادمی استکهلم و برای قهرمانان صلح آفرین توسط کمیته 5 نفره‌ای که توسط استورتینگ نروژی (Norwegian Storting) انتخاب می‌شود، اهدا شود.
به صراحت می‌توانم بگویم که آرزوی من این است که در اعطای جوایز هیچ تبعیض ملیتی صورت نگرفته و شایسته‌ترین افراد در هر کجای دنیا بتوانند این جایزه را دریافت کنند؛ فرقی نمی‌کند که اهل اسکاندیناوی باشند یا نه.
