بعضی اوقات استفاده از دوربین در حالت تنظیم دستی آسانتر از حالت خودکار است.
حالت دستی چیست؟
در هر حالتی به غیر از حالت خودکار دوربین، میتوانید بسیاری از تنظیمات را خودتان انجام دهید اما فقط در حالت دستی (Manual mode) است که میتوانید اندازهی دهانه و سرعت شاتر را تنظیم کنید.
چه کسانی میتوانند از حالت دستی استفاده کنند؟
هر کسی که روی دوربینش شاخص دایرهای تنظیم داشته باشد میتواند از این حالت استفاده کند. این شاخص تنظیم میتواند فیزیکی یا مجازی باشد و در دوربینهای دیجیتال تکلنزی بازتابی (dSLR)، دوربینهای بدون آینه، دوربینهای کامپکت (compact) و حتی گوشیهای مجهز به چنین شاخصی میتوان از این حالت دستی استفاده کرد. توجه داشته باشید که در دوربینهای رده پایینتر نیز ممکن است حالت دستی وجود داشته باشد اما معمولاً در این گونه دوربینها چنین حالتی واقعاً دستی نیست و فقط مقداری کمتر خودکار است.
استفاده از حالت دستی در دوربینهای دیجیتال بسیار آسانتر از گذشته شده است و بر خلاف گذشته که تا ظاهر شدن عکسها نمیشد از خوب بودن تنظیمات مطلع شد، امروزه در دوربینهای دیجیتال امکان مشاهدهی آنی تنظیمات اعمال شده روی عکس و تنظیم دوباره و بهبود آنها وجود دارد. حتی در دوربینهای غیردیجیتالی مدرن نیز سنجش نور در نمایاب به شما اجازه میدهد که بفهمید نوردهی «درست» انجام شده است یا نه، با این حال نیز معمولاً برای استفاده از چنین قابلیتی باید از قوانینی همچون Sunny 16 استفاده کنید تا بدانید که نوردهی را از چه مقداری شروع کنید. اگر شما هم از آن دسته از افرادی هستید که نمیدانید که باید نوردهی را از چه مقداری شروع کنید میتوانید دوربین خود را در حالت Program mode یا Shutter-priority mode تنظیم کنید و ببینید که دوربینتان چه تنظیماتی را انتخاب میکند، سپس وارد حالت دستی شوید و تنظیمات را به دلخواه خود تغییر دهید.
با همهي اینها هنوز هم برای استفاده از حالت دستی نیاز به دانشی مقدماتی از ارتباط میان حساسیت ISO، سرعت شاتر و اندازهی دهانه دارید. اگر در مورد این مفاهیم چیزی نمیدانید و اگر با کلمات این مقاله ارتباط برقرار نمیکنید سعی کنید در این زمینه مطالبی از منابع مختلف بخوانید. هر شخصی به شیوهای متفاوت با مطالب جدید ارتباط برقرار میکند و بعضی اوقات به کمی زمان و زبانی متفاوت نیاز دارید تا بتوانید با موضوعی ارتباط برقرار کنید. بعضیها با نگاه کردن به ریاضیات به درکی از یک موضوع میرسند و بعضیها با نگاه کردن به نمودارها، شکلهای گرافیکی، یا با گرفتن عکس.
چه زمانی از حالت دستی استفاده کنیم؟
همانطور که یکی از کاربران ما گفته است «عکاسان واقعی از حالت دستی استفاده میکنند، در این حالت شما هستید که به دوربین دستور میدهید چه کار کند و دیگر با تنظیمات خودکار دوربین، شگفتزده نمیشوید.» چنین نظری گویای تفکری رایج بین کاربران است. با اینکه ما با قسمت «عکاسان واقعی» این گفته مخالفیم، بر این باوریم که عکاسان واقعی از هر ابزار در دسترسی برای انجام کارشان استفاده میکنند و ترسی ندارند که برای بهینه انجام دادن کارشان از یک سری از تنظیمات خودکار استفاده کنند. در مورد قسمت شگفتزده شدن نیز میتوان گفت که تا وقتی که استاد حالت دستی دوربین خود نشدهاید، معمولاً شگفتزده خواهید شد. پس زمانی که شروع به استفاده از حالت دستی میکنید یادتان باشد که در شرایطی که نگرفتن عکس باعث دردسرتان میشود از این حالت استفاده نکنید.
برای شروع میتوانید در این مواقع از حالت دستی استفاده کنید:
-وقتی که از یک چیز بارها عکس میگیرید. برای مثال اولین باری که من شروع به گرفتن عکسهای شبانه کردم، تلاش میکردم تا با تنظیم دوربین روی نقاط مختلف، نوردهی دلخواه خود را در حالت Shutter-priority mode داشته باشم (به همراه حساسیت ثابت ISO، چون در حال امتحان کردن آن بودم). بعد از چند بار امتحان کردن فهمیدم که از آنجایی که تنظیمات مورد نیاز را میدانم، میتوانم از حالت دستی استفاده کنم. هر دوربینی متفاوت است و ممکن است به کمی تنظیمات بیشتر روی دوربین خود نیاز داشته باشید اما اگر به تنظیمات درست برسید از آن به بعد همه چیز خیلی سریعتر خواهد بود.
-وقتی که در شرایط نوری ثابت عکس میگیرید. چرا دوربین را مجبور کنیم که بعد از هر عکسی، نوردهی را دوباره محاسبه و تنظیم کند؟ و البته احتمال زیادی وجود دارد که حتی اگر نور محیط تغییری نداشته باشد، باز هم دوربینتان در هر یک از حالتهای خودکار، تنظیمات نوردهی متفاوتی را برای هر عکس انتخاب کند.
-وقتی که نوردهی به سرعت تغییر میکند. تنظیم سرعت شاتر و اندازهي دهانه و فعال کردن حالت خودکار حساسیت ISO، به شما اطمینان میدهد که سرعت شاتر و دهانهتان در محدودهي امنی خواهند بود. معمولاً تنظیم خودکار ISO توصیه نمیشود ولی در بسیاری از شرایط همچون شرایط نور کم، در نهایت با حساسیت بالای ISO سر و کار خواهید داشت پس شاید بهتر باشد که بگذارید به صورت خودکار چنین اتفاقی بیفتد.
-وقتی که سیستم تشخیص نوردهی، تنظیم ناخواستهای را اعمال میکند. تا به حال چند بار این اتفاق برایتان افتاده که دوربینتان نوردهی کم یا بیش از اندازهای را برای عکستان انتخاب کرده است و شما بعد از گرفتن هر عکس در تلاشی دیگر امیدوارید که عکس بعدی نوردهی مناسبی داشته باشد؟ چنین زمانی موقعیتی مناسب برای استفاده از حالت دستی است.
-هنگام گرفتن ویدیو. در حالت تصویربرداری ویدیویی سرعت شاتر و دهانه اهمیت بیشتری دارند.
حالت دستی چطور کار میکند؟
سرعت شاتر و اندازهي دهانه را به صورت جداگانه تنظیم میکنید و دوربین صحنه را بررسی میکند و به شما میگوید که عکستان نوردهی کم، بیش از اندازه یا مناسبی خواهد داشت. سپس هر دوی این تنظیمات یا یکی از آنها را دوباره تغییر میدهید تا به تنظیمات مورد نظر خود برسید.
چطور این حالت را فعال کنیم؟
شاخص دایرهای تنظیم را روی M بگذارید.
چطور تنظیمات را بخوانیم؟
سرعت شاتر (Shutter speed): سرعت شاتر نشان دهندهی مدت زمانی است که دوربین سنسور خود را در معرض نور صحنه قرار میدهد. بر خلاف دوربینهای قدیمیتر در دوربینهای مدرن این مقدار در حالتی قابل درک نشان داده میشود: 1/2 به معنای نیم ثانیه و 2 به معنای دو ثانیه خواهد بود. اگر سرعت شاتر به این صورت نشان داده نشده است، احتمالاً با رنگ دیگری در حال نمایش است. در نمایاب دوربین ممکن است عبارت دیگری همچون “1/” نمایش داده شود که به معنی سرعت شاتری بیشتر یا مساوی با یک ثانیه است. ممکن است در شاخص دایرهای تنظیم روی دوربینتان، حرف B وجود داشته باشد که مخفف bulb (لامپ) است. در این حالت شاتر دوربین در فاصلهی بین دو فشار دکمه باز میماند. چنین نوردهیهای طولانیای برای شرایطی همچون عکس برداری از ستارگان مناسب است.
اندازهي دهانه (Aperture): برای بیشتر دوربینهای غیر کامپکت، دهانه، ورودی لنز است که به نور اجازهی ورود میدهد. در دوربینهایی که مجهز به صفحه نمایش هستند این عدد بعد از F نمایش داده میشود. (F مخفف F-stop یا F-number است که با تقسیم فاصلهی کانونی عدسی بر قطر دهانه به دست میآید.) اگر حرف F در صفحه نمایش وجود ندارد معمولاً میتوانید این عدد را بعد از عدد مربوط به سرعت شاتر در صفحه نمایش پیدا کنید و معمولاً عددی بین 1.8 و 32 خواهد بود. اگر این عدد خارج از این محدوده باشد احتمالاً لنز بسیار خوبی دارید و همهی چیزهایی که میگوییم را نیز میدانید. این عدد هر چه کوچکتر باشد به معنی دهانهي بازتر و هر چه بزرگتر باشد به معنی دهانهي باریکتر است.
سنجش نور (Metering): خواندن میزان نوردهی بسیار آسان است. در صفحه نمایش دوربین میتوانید نموداری را بینید که میزان انحراف نوردهی از میزان مناسب تشخیص داده شده توسط دوربین، را مشخص میکند. در نمایاب نیز معمولاً نموداری مشابه اما کوچکتر را مشاهده خواهید کرد. توجه داشته باشید که تنظیمات سنجش نور دوربین ازجمله تنظیمات نقطهای، ماتریکسی، یا مرکزی، روی تشخیص دوربین از نوردهی مناسب، تاثیر میگذارد. این عدد نباید حتماً روی 0 تنظیم شود و تا زمانی که f-stop روی 1/3 و مضارب آن تنظیم شده باشد، معمولاً کمی بالاتر یا پایینتر خواهد بود.
چطور از این تنظیمات استفاده کنیم؟
تغییر سرعت شاتر و دهانه: در دوربینهایی که دو شاخص دایرهای تنظیم دارند که یکی در جلوی دوربین و دیگری در پشت آن است، سازندگان مختلف از قوانین مختلفی پیروی میکنند. برای مثال Canon از شاخص جلو برای تنظیم سرعت شاتر و از شاخص پشت برای تنظیم اندازهي دهانه استفاده میکند، در حالی که Nikon برعکس این شیوه عمل میکند. دوربینهای ردهپایینتر معمولاً یک شاخص وجود دارد و دوربینهای کامپکت بعضی اوقات از دیگر دکمهها برای انجام این تنظیمات استفاده میکنند. ممکن است بهتر باشد به دفترچه راهنمای دوربین خود مراجعه کنید تا نحوهی درست انجام دادن این تنظیمات در دوربین خود را بفهمید.
حالا وارد قسمت سختتر قضیه میشویم: درک رابطهي بین این تنظیمات.
میخواهیم از تصویر بالا به عنوان منبعمان استفاده کنیم، مربعها را نوردهی تشخیص داده شده توسط دوربین در نظر بگیرید و هر یک از اضلاع مثلث را به عنوان یکی از تنظیمات در نظر داشته باشید. بخشهای کوچکتر به معنی نور کمتر برای نوردهی هستند (دهانهي باریکتر، سرعت شاتر بیشتر، حساسیت ISO کمتر)، و بخشهای بزرگتر به معنی نور بیشتر برای نوردهی هستند (دهانهي بازتر، سرعت شاتر کمتر، حساسیت ISO بیشتر). تا وقتی که رئوس مثلث اضلاع مربع را قطع میکنند شما در حال بدهبستانی متقابل بین سرعت شاتر، دهانه و حساسیت ISO برای نوردهی هستید.
پس اگر از مثال سمت چپ به عنوان نقطهی شروع استفاده کنیم، در دو مثال بالایی حساسیت ISO را ثابت نگاه داشتهایم و در تصویر بالا و سمت چپ سرعت شاتر را افزایش دادهایم و اندازهي دهانه را کاهش دادهایم در حالی که در بالا و سمت راست بر عکس این کار انجام دادهایم.
اگر بخواهید تغییرات حساسیت ISO را نیز وارد این تنظیمات کنید (دو نمودار پایین) میتوانید ببینید که برای مثال با تغییر حساسیت ISO میتوانید انتخابهای بیشتری روی سرعت شاتر و اندازهی دهانه داشته باشید.
از کجا شروع کنیم؟
وقتی که شروع به استفاده از حالت دستی کردهاید چند راه برای به دست آوردن مقادیر اولیهی تنظیمات وجود دارد. برای مثال میتوانید دوربین خود را در حالت Program mode بگذارید، عکس بگیرید و سپس تصمیم بگیرید که تنظیمات مربوط به آن عکس، دلخواه شما هست یا نه. سپس به حالت دستی بروید، تنظیمات را به همان صورت نگاه دارید یا به دلخواه خود تغییر دهید.
راهی که من برای به دست آوردن تنظیماتم از آن استفاده میکنم شامل این سه قانون میشود:
-برای عکسهای اکشن، اول از همه سرعت شاتر را تنظیم کن، سپس حساسیت ISO و سپس اندازهی دهانه را مشخص کن.
-برای نورهای متوسط تا کم، اول از همه حساسیت ISO را تنظیم کن، سپس سرعت شاتر و اندازهي دهانه را مشخص کن.
-در شرایط نور مناسب و حرکت کم سوژه، اول از همه حساسیت ISO را تنظیم کن و سپس اندازهي دهانه و سپس سرعت شاتر را مشخص کن.
ممکن است بخواهید ترتیب این کارها را طور دیگری انجام دهید. برای مثال از آنجایی که بسیاری از سوژههای من در حال حرکت هستند سرعت شاتر همیشه یکی از اولویتهای تنظیم برای من است. شاید اولویت شما این باشد که تکان دوربین را کم کنید و به این ترتیب اهمیت حساسیت ISO برایتان بیشتر باشد. دوربینهای خوبی وجود دارند که میتوانید مقادیر بالای حساسیت ISO را روی آنها امتحان کنید. اگر دوربین شما در حساسیت ISO بالای 800 به خوبی کار نمیکند، ممکن است بخواهید اولویتتان را روی این بگذارید که اول از همه حساسیت ISO را تنظیم کنید. تمام هدف حالت دستی این است که اولویتهای تنظیم را به دلخواه خودتان انتخاب کنید.
یکی از مواردی که در حین این آزمون و خطاهای تنظیم باید به یاد داشته باشید این است که ممکن است صفحه نمایش دوربین دقیق نباشد و به خصوص در مواردی مانند تنظیم نوردهی این اتفاق میافتد. چیزی که در صفحه نمایش دوربین بسیار تاریک به نظر میرسد، و سایههای سیاه در صفحه نمایش کوچک دوربین، ممکن است در صفحه نمایشی بزرگتر، رنگ بسیار مناسبی داشته باشند. ممکن است بهتر باشد که histogram دوربین خود را روشن کنید تا بتوانید بفهمید که سایهها و هایلایتها خیلی تغییر نمیکنند.
این تنظیمات با هر اولویتی تقریباً به یک صورت انجام میشوند.
انتخاب سرعت شاتر: سرعتی بین 1/80 تا 1/125 در بیشتر مواقع مناسب است. من معمولاً 1/80 را به عنوان آهستهترین سرعت شاتر خود انتخاب میکنم چون میدانم که در این سرعت میتوانم بدون لرزش دست، عکس بگیرم. باید مقدار این تنظیم را متناسب با خودتان تغییر دهید و مراقب باشید که آن را بیش از اندازه پایین نیاورید. میگوییم مراقب باشید زیرا برای پایینتر آوردن سرعت شاتر باید روی نلرزیدن دستهایتان تمرکز کنید، نفستان را تنظیم کنید و به چیزی تکیه دهید، همچنین مطمئن شوید که «تثبیت تصویر» فعال است. معمولاً شروع سرعت شاتر از 1/125 و افزایش آن در صورت نیاز به خوبی جواب میدهد.
اینترنت پر از مطالبی است که به شما توصیههایی میکنند که برای هر نوع افکتی که مد نظرتان است چه سرعت شاتری را انتخاب کنید. چنین قوانینی بیشتر در زمان عکسهای چاپی مناسب بودند، زمانی که آزمون و خطار بسیار وقتگیر بود. امروزه بعد از چند بار امتحان کردن تنظیمات مختلف میتوانید تشخیص دهید که برای عکسی که میخواهید چه تنظیماتی مناسب است.
انتخاب اندازهی دهانه: به یاد داشته باشید که اگر لنز زوم دارید که اندازهي دهانهي آن قابل تغییر است (برای مثال لنزی 0 18-55mm f3.5-5.6 به جای 0 24-105mm f4)، بازترین اندازهي دهانه با زوم کردن در تلهفوتو کاهش پیدا میکند، برای مثال درحالی که به تنظیمات مورد نظرتان نزدیک میشوید و دوباره زوم اوت میکنید و به زاویهي باز، بر میگردید از 0 18mm f3.5 به 0 55mm f5.6 و برعکس بروید. با چنین لنزی در هر حالتی به غیر از فول فریم قابلیت انعطاف زیادی نخواهید داشت. برای هر کاری به غیر از کارهای استودیویی، اگر میخواهید با یک لنز ارزان عکس بگیرید و بهترین انتخاب برای تنظیم و تغییر ندادن را میخواهید به نظر من انتخاب f5.6 در شرایط نور مناسب بهترین گزینه است. با چنین تنظیمی برای بیشتر سوژههایتان تصویری واضح خواهید داشت و هنگام زوم کردن، اندازهي دهانهتان تغییر نخواهد کرد. راه دیگر این است که اندازهی دهانه را به f3.5 تنظیم کنید (یا بازترین زاویهای که لنزتان از آن پشتیبانی میکند) و البته حواستان باشد که با زوم کردن این مقدار تغییر میکند اما به صورت خودکار روی بازترین زاویهی ممکن تنظیم میشود.
اگر بیشترین وضوح را در تصویرتان میخواهید و نور مناسبی نیز دارید میتوانید از f8 یا f11 استفاده کنید. سعی کنید در لنزهای ردهپایین، از f16 یا مقادیر بالاتر دوری کنید چون در چنین مواقعی با افزایش زاویه و دخالت قوانین فیزیکی دیگر، وضوح تصویر کاهش پیدا میکند.
اگر لنزی سریع دارید که از اندازهي دهانهي f2.8 یا بیشتر پشتیبانی ميکند، هشدارهایی برای گرفتن عکس با اندازهي دهانهی بیشتر وجود دارد. اول از همه هر چقدر دهانه بازتر باشد فوکوس کردن سختتر میشود. هر چقدر که محدودهی وضوح کوچکتر باشد نگاه داشتن دوربین در نقطهي مناسب سختتر میشود. چنین قانونی در زمان فوکوس خودکار نیز صدق میکند. همچنین لنزهای ارزان و سریع همچون 0 50mm f1.8 در بازترین حالتشان باعث نامناسب نشان دادن رنگها میشوند.
حساسیت ISO: اگر در مورد حساسیت بالای ISO در دوربینتان مطمئن هستید، شاید بهتر باشد که آن را روی Auto تنظیم کنید. اما به یاد داشته باشید که بعضی از دوربینهای ردهبالاتر به شما اجازه نمیدهند که در حالت دستی از حساسیت ISO خودکار استفاده کنید. با این حال امکان چنین کاری در حال محبوب شدن است چون این کار در حالت گرفتن تصاویر ویدیویی به شما این امکان را میدهد که با تنظیم سرعت شاتر و اندازهي دهانه بگذارید که با توجه به نور محیط، حساسیت ISO تنظیم شود.
با این حال با کوچک شدن اندازهی سنسور، مکانهای خارج از فوکوس در تصویر نامناسبتر میشوند. افزایش حساسیت ISO، اشیای خارج از فوکوس را بد نشان ميدهد. پس اگر تمام پیکسلهای عکستان برایتان مهم است ممکن است ترجیح دهید که با دهانهای باریکتر و عمق بیشتر و یا با کمترین میزان حساسیت ISO عکس برداری کنید. مانند دیگر اولویتها، دوربین در حالت خودکار همیشه کمترین میزان حساسیت ISO را انتخاب خواهد کرد. با این حال اگر میخواهید این تنظیم را روی حالت خودکار بگذارید به دنبال قسمتی بگردید که دوربینتان به شما اجازه دهد تا محدودهای را برای حساسیت ISO وارد کنید. این تنظیم به خصوص در دوربینهای ردهبالاتر بسیار مهم است چون در بیشتر این دوربینها حساسیت ISO بالای 6400 نامناسب خواهد بود.
اگر میخواهید این ویژگی را به صورت دستی تنظیم کنید یادتان باشد که آن را روی کمترین مقدار مناسب بگذارید تا انعطاف بیشتری برای تغییر دیگر تنظیمات داشته باشید.
معمولاً بعد از چند عکس میتوانید تشخیص دهید که بهترین تنظیم چه خواهد بود. به یاد داشته باشید:
-افزایش عدد مربوط به دهانه، آن را باریکتر میکند و محوطهي وضوح تصویر را افزایش میدهد. افزایش سرعت شاتر حرکات را کمتر میکند.
-کاهش عدد مربوط به اندازهی دهانه، آن را بازتر میکند و محدودهی وضوح را کاهش میدهد. کاهش سرعت شاتر حرکت در تصویر را افزایش میدهد و بر شانس لرزش دوربین میافزاید.
-افزایش حساسیت ISO، مقدار نور دریافت شده توسط سنسور را افزایش میدهد اما همچنین بر میزان نویز رنگی میافزاید.
تنظیمات مهمتر
-حالت سنجش نور: از آنجایی که بازخوردی که برای تنظیمات مناسب از دوربین میگیرد بستگی به تشخیص دوربین از نوردهی مناسب دارد، اگر عکسی تاریکتر یا روشنتر میخواهید باید به دوربینتان بگویید. میتوانید این کار را با تغییر سنجش نور یا جبران نوردهی انجام دهید که باعث میشود نور عکستان بعد از گرفته شدن عکس، به اندازهای که مشخص کردهاید بیشتر یا کمتر شود. این تنظیمات در جاهایی اهمیت پیدا میکنند که تنظیمات «درست» تشخیص داده شده توسط دوربین بیش از اندازه تاریکاند مانند صحنههای برفی یا سوژههایی با زمینهي تاریک، که ممکن است در چنین شرایطی جزئیات مهم سوژه از بین برود.
-فوکوس خودکار: هیچ سیستم خودکار فوکوسی قادر نیست که در همهي موارد سوژهی فوکوس را به درستی انتخاب کند، این فقط شما هستید که میدانید چه چیزی در فریم مهم است. خیلی از پیشرفتهای سیستمهای خودکار فوکوس در سالهای گذشته، از جمله تشخیص خودکار صورت، این سیستمها را بهبود دادهاند. پس سعی کنید از فوکوسهای خودکاری استفاده کنید که محدودهي جستجو را کمتر میکند، حالتهایی مانند فوکوس مرکزی یا انبساط نقطهی مرکزی مناسب هستند.
اشکالات حالت دستی چه هستند؟
فقط یک اشکال وجود دارد: خیلی طول میکشد تا تنظیم در حالت دستی را به صورت ناخودآگاه انجام دهید، که میتواند باعث شود در شرایط ناشناخته سرعتتان کاهش پیدا کند. به همین دلیل است که پیشنهاد من این است که به این صورت به استفاده از حالت دستی بپردازید:
در شرایطی که بارها از سوژهای عکس گرفتهاید و میدانید که وارد شدن به حالت دستی و تنظیم دستی دوربین کار شما را «آسانتر» خواهد کرد.