ممکن است اصطلاح یتیم افزار (Abandonware) را طی گشت و گذارهای خود در اینترنت دیده و یا شنیده باشید. اما یتیم افزار به چه معنا است و آیا دانلود و استفاده از آن قانونی است؟ با دیجی رو همراه باشید تا اطلاعات بیشتری در خصوص این نوع از نرم‌افزارها و قوانین موجود در رابطه با آن‌ها به دست بیاورید.
یتیم افزار چیست؟
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که بر سر نرم‌افزاری که شرکت سازنده‌اش دست از پشتیبانی کردن آن بکشد، چی می‌آید؟ شاید یک نرم افزار به اندازه‌ای قدیمی شده باشد که برای شرکت هیچ سودی در انتشار نسخه جدید آن وجود نداشته باشد و یا شاید شرکت سازنده بعد از مدتی به هر دلیلی نرم‌افزار را کنار بگذارد و دیگر روی آن کار نکند. به این گونه نرم‌افزارها یتیم افزار می‌گویند. یتیم افزار وقتی به وجود می‌آید که مالک و سازنده نرم‌افزار دیگر اهمیتی به نرم‌افزار خود ندهد. به طور کلی نباید این موضوع را ساده گرفت، زیرا در مورد حق مالکیت و قوانین پس از آن مباحث جالبی مطرح می‌شود. به عنوان مثال، فرض کنید شما یک بازی که شرکت سازنده آن دیگر وجود ندارد را به طور غیرقانونی به دست آورده و استفاده می‌کنید، به نظر شما این عمل می‌تواند برای شما مشکل‌ساز شود؟ یا در مورد دانلود یک نرم‌افزار که توسعه دهنده‌اش مدت‌ها پیش آن را منتشر کرده و در حال حاضر شما راهی برای خرید قانونی آن ندارید، آیا مشکلی در رابطه با استفاده از نسخه غیرقانونی آن وجود دارد؟
آیا دانلود یتیم افزارها قانونی است؟
وقتی صحبت از دانلود یتیم افزارها می‌شود، از لحاظ اخلاقی با یک مورد خاکستری مواجه هستیم! استدلال‌ها و بحث‌های مختلفی در این مورد مطرح شده است، اما این امر در نگاه قانون به چه شکل است؟
مورد اول اینکه، یک نرم افزار حق کپی-رایت خود را فقط به دلیل عدم پشتیانی فعال از آن از دست نمی‌دهد. در حقیقت آن نرم‌افزار همچنان متعلق به شرکت سازنده خواهد بود. اگر شرکت سازنده نیز دیگر وجود نداشته باشد، با یک نرم‌افزار یتیم شده با حق کپی-رایت و بدون مالکیت قابل استناد طرف هستیم. بنابراین از دیدگاه فنی، دانلود یتیم افزارها غیرقانونی تلقی می‌شود. سوال دیگری که وجود دارد این است که، چه کسی به طور جدی پیگیر این قانون‌شکنی خواهد بود؟ اگر توسعه دهنده اصلی مدت زیادی باشد که دیگر وجود ندارد، پس هیچ کس نمی‌تواند علیه اقدامات شما پرونده‌ای ارائه دهد. از طرف دیگر، اگر شرکت مورد نظر همچنان پا بر جا باشد می‌تواند علیه شما شکایت تنظیم کند؛ اما به هر حال، شرکت ممکن است تصمیم بگیرد که منابع و وقت خود را صرف دفاع در برابر محصولی که مدت‌هاست پشتیبانی از آن را رها کرده است، نکند. به طور خلاصه، دانلود و استفاده از نسخه غیرقانونی یتیم افزارها جرم است، اما به ندرت پیش می‌آید که یک شرکت چنین موضوعی را پیگیری و شخص خاطی را به دادگاه بکشد. در واقع، در بعضی موارد حتی این عمل یک جرم بی‌ضرر تلقی می‌شود!
دلایل موافقان دانلود یتیم افزارها
طرفداران و پشتیبانی کننده‌های مشتاق بسیاری برای حفظ نرم افزارهای قدیمی وجود دارند. آن‌ها از دیدن برنامه‌هایی که در طول تاریخ فراموش می‌شوند و در گمنامی فرو می‌روند، بیزارند. به همین دلیل این دسته از افراد از هر روشی برای زنده نگه داشتن و حفظ یاد نرم‌افزارها برای نشان دادن تاریخ فعالیت‌ها و محاسبات به کاربران، استفاده می‌کنند. توزیع و اجازه دانلود رایگان یتیم افزارها یکی از اینگونه راه‌ها برای دستیابی به این هدف است. اگر مانع استفاده رایگان و همگانی یتیم افزارها شوند، به احتمال زیاد این برنامه‌ها در طول مدت زمان نه چندان طولانی از یادها می‌روند. با مجاز کردن استفاده رایگان از یتیم افزارها، این امکان پدید می‌آید که آن‌ها برای مدت طولانی‌تری فعالیت کنند و در ذهن کاربران باقی بمانند.
دلایل مخالفان دانلود یتیم افزارها
منتقدان دانلود یتیم افزارها می‌گویند مجاز کردن این امر به پتانسیل فروش محصولات آینده شرکت‌ها آسیب می‌زند. در زمینه بازی‌های ویدیویی، ما موجی از بازنشر بازی‌های قدیمی‌تر را دیده‌ایم. به عنوان مثال، در زمینه بازی‌های قدیمی که شرکت سازنده مجدداً آن‌ها را به بازار عرضه کرده است، می‌توان به کراش و سوپرماریو اشاره کرد. به همین دلیل، منتقدین اظهار داشتند که باید مباحث مربوط به انتشار رایگان یتیم افزارها کنار گذاشته شود تا شرکت‌ها بتوانند در آینده آن‌ها را به همان شکل و یا با تغییراتی مجدداً منتشر کنند. منتقدین ادعا می‌کنند اگر افراد بازی‌ها و نرم‌افزارهای قدیمی را به صورت رایگان و تحت عنوان یتیم افزار دانلود کنند، احتمال خرید و استقبال از نسخه بازنشر آن در آینده بسیار کم خواهد بود.
مبحث خاکستری یتیم افزارها
مبحث یتیم افزارها یک موضوع عجیب است، زیرا افراد مختلف نظرات اخلاقی متفاوتی در مورد دانلود آن‌ها دارند. در حالی که دانلود و استفاده غیرقانونی از یتیم افزارها از سوی مراجع قضایی منع شده است، شرکت‌ها معمولا تنها در صورتی پیگیر اینگونه مسائل می‌شوند که قصد نوسازی یا انتشار دوباره نرم‌افزار خود را داشته باشند.
نظر شما در مورد یتیم افزارها چیست؟ آیا موافق استفاده رایگان از اینگونه برنامه‌ها هستید یا بالعکس در جبهه مخالفان قرار دارید؟ مشتاق دانستن نظرات شما هستیم.
