خاطرات، بخشی اساسی از زندگی انسان‌ها هستند که به ما کمک می‌کنند تا تجربیات گذشته را به یاد بیاوریم و از آنها درس بگیریم. اما یکی از جنبه‌های عجیب حافظه انسان این است که اغلب به نظر می‌رسد خاطرات بد طولانی‌تر و با شدت بیشتری در ذهن ما باقی می‌مانند، در حالی که خاطرات خوب به مرور زمان محو می‌شوند. این پدیده که ممکن است در نگاه اول ناعادلانه به نظر برسد، دلایل علمی و روان‌شناختی متعددی دارد که بررسی آنها می‌تواند به درک بهتر این مسئله کمک کند. پس در ادامه با دیجی رو همراه باشید تا بیشتر در این رابطه بدانید.
دلایل ماندگاری خاطرات بد و فراموشی خاطرات خوب
1. تأثیر بقا بر حافظه
یکی از دلایل اصلی اینکه چرا خاطرات بد در ذهن ما ماندگارتر هستند، به مفهوم بقا برمی‌گردد. از دیدگاه تکاملی، انسان‌ها برای زنده ماندن نیاز داشتند تا تهدیدها و خطرات را به خاطر بسپارند. خاطرات بد معمولاً با تجربیات منفی یا دردناک همراه هستند که ممکن است برای بقای ما حیاتی باشند. به عنوان مثال، اگر کسی تجربه‌ای تلخ و خطرناک مانند حمله یک حیوان وحشی را داشته باشد، به خاطر سپردن این تجربه می‌تواند او را از مواجهه مجدد با همان خطر در آینده محافظت کند. به این ترتیب، مغز انسان به گونه‌ای تکامل یافته است که به تهدیدها و خطرات توجه بیشتری نشان دهد و آنها را در حافظه بلندمدت نگه دارد.
2. فعالیت آمیگدال و ارتباط با احساسات
آمیگدال، بخشی از مغز است که با احساسات و حافظه هیجانی مرتبط است. وقتی یک رویداد به شدت احساسی (به ویژه منفی) را تجربه می‌کنیم، آمیگدال فعال می‌شود و این تجربه را با شدت بیشتری در حافظه ما ثبت می‌کند. این فرآیند به این دلیل اتفاق می‌افتد که مغز به این تجربیات به عنوان اطلاعات مهم و حیاتی نگاه می‌کند. به همین دلیل، خاطرات بد، به ویژه آنهایی که با ترس، استرس یا اندوه همراه هستند، با جزئیات بیشتری در ذهن ما باقی می‌مانند.
3. تأثیر تکرار و مرور ذهنی
خاطرات بد اغلب به دلیل مرور مکرر در ذهن ما ماندگارتر می‌شوند. وقتی یک تجربه منفی را به طور مداوم در ذهن خود مرور می‌کنیم، آن را به نوعی تقویت می‌کنیم و باعث می‌شویم که این خاطره در حافظه بلندمدت تثبیت شود. این در حالی است که ما معمولاً خاطرات خوب را به این شکل مرور نمی‌کنیم، زیرا آنها به طور طبیعی احساس رضایت و خوشایندی به ما می‌دهند و نیازی به پردازش مجدد ندارند.
4. تأثیر استرس و اضطراب
استرس و اضطراب نیز می‌توانند نقش مهمی در ماندگاری خاطرات بد داشته باشند. وقتی فردی تحت تأثیر استرس یا اضطراب قرار می‌گیرد، بدن او هورمون‌های استرس مانند کورتیزول تولید می‌کند. این هورمون‌ها باعث می‌شوند که مغز به تهدیدها و تجربیات منفی توجه بیشتری داشته باشد و آنها را بهتر در حافظه ذخیره کند. به همین دلیل، افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی یا استرس پس از سانحه (PTSD) ممکن است خاطرات بد را به طور مکرر و با شدت بیشتری تجربه کنند.
5. فراموشی طبیعی خاطرات خوب
در مقابل، خاطرات خوب ممکن است به مرور زمان کم‌رنگ‌تر شوند زیرا آنها برای بقا و زنده ماندن ما چندان ضروری نیستند. از آنجا که تجربیات مثبت معمولاً تهدیدی برای بقای ما محسوب نمی‌شوند، مغز ممکن است تمایل کمتری به نگه‌داشتن آنها داشته باشد. به علاوه، خاطرات خوب ممکن است به دلیل کمبود تکرار و مرور ذهنی به مرور زمان محو شوند.
سخن پایانی
حافظه انسان پیچیده و شگفت‌انگیز است و به گونه‌ای طراحی شده است که به بقای ما کمک کند. در حالی که این ویژگی به ما امکان می‌دهد تا خطرات و تهدیدات را به خاطر بسپاریم و از آنها دوری کنیم، ممکن است باعث شود که خاطرات بد به شکلی نامتناسب در ذهن ما باقی بمانند. درک این مکانیسم‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا با خاطرات منفی خود بهتر کنار بیاییم و بر آنها غلبه کنیم. همچنین، آگاهی از این واقعیت که خاطرات خوب ممکن است به مرور زمان محو شوند، می‌تواند ما را تشویق کند تا بیشتر به تجربیات مثبت زندگی توجه کنیم و آنها را به خوبی در ذهن خود نگه داریم.
