مغز شما دکمه‌ای برای پاک کردن دارد؛ می‌دانید چطور از آن استفاده کنید؟!

جمله‌ای قدیمی در حیطه علوم اعصاب وجود دارد که می‌گوید: نورون‌هایی که با هم فعال شده به هم متصل می‌شوند. چنین چیزی به این معنی است که هر چقدر بیشتر یک مدار نورونی را در مغزتان اجرا کنید، این مدار قدرتمندتر می‌شود. به همین دلیل است که ضرب‌المثلی قدیمی وجود دارد که می‌گوید کار نیکو کردن از پر کردن است. هر چقدر بیشتر پیانو تمرین کنید یا به زبانی سخن بگویید یا توپ‌های تردستی را به هوا بیندازید این مدارها در مغزتان تقویت می‌شوند.

توانایی یادگیری حاصل ایجاد و تقویت اتصالات نورونی است.

به مدت سال‌ها تمرکز برای یادگیری مسائل جدید روی چنین چیزی استوار بود. اما آن‌طور که به نظر می‌رسد توانایی یادگیری، چیزی فرای ایجاد و تقویت اتصالات نورونی است. موضوع مهم‌تر توانایی ما برای شکستن اتصالات قدیمی است. به این اتفاق «هرس سیناپسی» می‌گوید.

مغز شما مانند یک باغ است!

تصور کنید که مغزتان یک باغ است، فقط اینکه به جای رشد گل‌ها، میوه‌ها و سبزیجات، اتصالات نورونی را در مغز خود رشد می‌دهید. این اتصالات همان مسیرهایی هستند که انتقال‌دهنده‌های عصبی از جمله دوپامین و سروتونین از طریق آن منتقل می‌شوند.

«سلول‌های گلیال» باغبانان مغز شما هستند، فعالیت آن‌ها سبب سرعت بخشیدن به سیگنال‌های بین نورون‌های خاصی می‌شود. اما سلول‌های گلیال دیگری نیز وجود دارند که ضایعات را حذف می‌کنند، علف‌های هرز را می‌چینند، آفت‌ها را می‌کشند و برگ‌های خشک شده را جمع‌آوری می‌کنند. باغبانان هرس‌کننده مغز شما «سلول‌های میکروگلیال» نام دارند. این سلول‌ها اتصالات سیناپسی شما را هرس می‌کنند. سؤال اصلی این است که چطور می‌دانند باید کدام اتصالات را هرس کنند؟

محققان شروع به کشف این راز کرده‌اند اما چیزی که می‌دانند این است که اتصالات سیناپسی کم‌استفاده توسط پروتئین C1q (و همچنین پروتئین‌های  دیگر) علامت‌گذاری می‌شوند. وقتی سلول‌های میکروگلیال این علامت را شناسایی می‌کنند، به این پروتئین متصل می‌شوند و سیناپس مورد نظر را نابود یا هرس می‌کنند.

مغز شما به این شیوه فضای فیزیکی جدیدی برایتان به وجود می‌آورد تا بتوانید اتصالات جدید و قدرتمندی ایجاد کرده و چیزهای جدیدی یاد بگیرید.

چرا خواب مهم است

هیچ وقت احساس کرده‌اید که مغزتان پر است؟ شاید وقتی که سر کار جدیدی رفته‌اید یا در عمق پروژه جدیدی هستید چنین احساسی داشته باشید. با اینکه به طور مداوم در حال دریافت اطلاعات جدیدی هستید به اندازه کافی نخوابیده‌اید. خب می‌توان گفت که مغز شما از جهتی پر شده است.

وقتی چیزهای جدید زیادی یاد می‌گیرید، مغزتان اتصالات جدیدی ایجاد می‌کند اما این اتصالات بهینه نبوده و به منظور خاصی ایجاد شده‌اند. مغزتان نیاز دارد بسیاری از این اتصالات را هرس کند و مسیرهای روان‌تر و بهینه‌تری ایجاد کند. وقتی که خوابیده‌اید مغزتان این کار را انجام می‌دهد.

وقتی خوابیده‌اید مغزتان به پاک‌سازی خود می‌پردازد، سلول‌های مغزتان تا 60 درصد حجم خود را کاهش می‌دهند تا برای سلول‌های گلیال جا باز کرده و این سلول‌ها بتوانند کار حذف ضایعات و هرس کردن سیناپس‌ها را به انجام برسانند.

آیا تا به حال شده است که از پس از خواب شبانه خوبی که داشته‌اید احساس کنید می‌توانید با وضوح و سرعت بیشتری فکر کنید؟ دلیل آن هرس و بهینه شدن مسیرها است که به صورت شبانه اتفاق افتاده است و جای زیادی برایتان ایجاد کرده است تا اطلاعات جدید را جذب کرده و با یکدیگر ترکیب کنید یا به عبارت دیگر بتوانید بیاموزید.

تفکر با یک مغز محروم از خواب مانند این است که بخواهید با یک کارد بزرگ راه خود را در جنگلی انبوه باز کنید. چنین کاری اشتباه، کند و خسته‌کننده است.

به همین دلیل است که چرت زدن برای توانایی‌های شناختی‌تان مفید است. یک چرت 10 الی 20 دقیقه‌ای به میکروگلیال‌های باغبان مغزتان اجازه می‌دهد که وارد کار شوند، برخی از اتصالات استفاده‌نشده را تمیز کرده و فضا را برای رشد اتصالات جدید باز کنند.

تفکر با یک مغز محروم از خواب مانند این است که بخواهید با یک کارد بزرگ راه خود را در جنگلی انبوه باز کنید. چنین کاری اشتباه، کند و خسته‌کننده است. مسیرها درون یکدیگر می‌روند و نور کافی وجود ندارد. تفکر با مغزی که خوب استراحت کرده است مانند پرسه زدن با خوشحالی در پارکی جنگلی است، مسیرها واضح‌اند و در نقاط مختلف به یکدیگر متصل می‌شوند، درخت‌ها سر جای خودشان قرار گرفته‌اند و  می‌توانید تا فاصله زیادی از جلوی خود را ببینید. انرژی‌بخش است.

متوجه چیزهایی که به آن‌ها فکر می‌کنید باشید

و در واقع بخشی از کنترل اینکه چه چیزهایی در زمان خواب‌تان پاک شوند بر عهده شما است. اتصالات سیناپسی که استفاده نمی‌شوند مورد علامت‌گذاری قرار می‌گیرند تا بازیافت شوند. اتصالاتی که از آن‌ها استفاده می‌کنید همان‌هایی هستند که مورد آبیاری و اکسیژن‌رسانی قرار می‌گیرند. پس متوجه چیزهایی که به آن‌ها فکر می‌کنید باشید.

اگر بیشتر وقت خود را صرف خواندن تئوری‌هایی درباره پایان سریال بازی تاج و تخت کنید و زمان کمی برای فکر کردن به شغل‌تان اختصاص دهید، حدس می‌زنید کدام یکی از آن‌ها برای بازیافت شدن علامت‌گذاری می‌شوند؟